ازدواج موقت و دائم
ازدواج دائم و ازدواج موقت (صیغه یا متعه). شناخت تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو عقد برای هر فردی که قصد ازدواج دارد ضروری است؛ زیرا ازدواج به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای حقوقی و اجتماعی، در قوانین ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. در فقه اسلامی و به‌تبع آن در قانون مدنی ایران، دو نوع ازدواج به رسمیت شناخته شده است.
قوانین مربوط به مهریه، نفقه، ارث، حضانت فرزندان و حتی حقوق پس از جدایی در این دو نوع ازدواج متفاوت است.در این مقاله به بررسی کامل ازدواج موقت و دائم از نظر قانونی می‌پردازیم و تمام نکات مهم را برای شما توضیح می‌دهیم.
ازدواج دائم از نظر قانونی چیست؟
ازدواج دائم همان عقدی است که به‌صورت همیشگی بین زن و مرد برقرار می‌شود و به‌جز در صورت طلاق یا فسخ نکاح پایان نمی‌یابد. این نوع ازدواج در قانون مدنی ایران به‌عنوان اصل و اساس خانواده شناخته می‌شود.
ویژگی‌های ازدواج دائم
-
مدت‌دار نیست و به‌صورت همیشگی برقرار است.
-
زن در عقد دائم حق دریافت نفقه دارد.
-
فرزندان حاصل از این ازدواج به‌طور کامل از حقوق قانونی مانند ارث، شناسنامه و حضانت برخوردارند.
-
جدایی تنها از طریق طلاق یا فسخ نکاح امکان‌پذیر است.
ازدواج موقت از نظر قانونی چیست؟
ازدواج موقت یا صیغه (متعه) عقدی است که برای مدت مشخصی بین زن و مرد برقرار می‌شود. این عقد نیز مانند ازدواج دائم نیازمند ایجاب و قبول و شرایط شرعی است.
ویژگی‌های ازدواج موقت
-
مدت مشخص دارد (مثلاً یک ماه، یک سال یا هر زمان توافق‌شده).
-
زن حق دریافت مهریه دارد اما الزام قانونی به پرداخت نفقه وجود ندارد مگر اینکه شرط شده باشد.
-
پایان ازدواج به‌صورت خودکار با تمام‌شدن مدت تعیین‌شده است.
-
جدایی نیازمند طلاق نیست.
تفاوت‌های مهم ازدواج موقت و دائم از نظر قانونی
۱. مدت عقد
-
ازدواج دائم: نامحدود و همیشگی.
-
ازدواج موقت: محدود به زمان مشخص.
۲. نفقه و هزینه‌های زندگی
-
در عقد دائم، مرد موظف به پرداخت نفقه است.
-
در عقد موقت، پرداخت نفقه الزامی نیست مگر اینکه در عقد شرط شود.
۳. مهریه
-
در هر دو نوع عقد وجود مهریه الزامی است.
-
در عقد موقت اگر مهریه تعیین نشود، عقد باطل است.
۴. ارث
-
در ازدواج دائم، زن و مرد از همدیگر ارث می‌برند.
-
در ازدواج موقت، زن و مرد از همدیگر ارث نمی‌برند مگر اینکه شرط کنند.
۵. حضانت فرزندان
-
در هر دو نوع ازدواج، فرزندان از حقوق کامل قانونی و شرعی برخوردارند.
-
فرزندان حاصل از عقد موقت نیز مانند عقد دائم مشروع و قانونی محسوب می‌شوند.
شباهت‌های ازدواج دائم و موقت
-
هر دو نیازمند خواندن صیغه عقد هستند.
-
در هر دو باید شرایط عمومی ازدواج (رضایت طرفین، اهلیت، عدم وجود موانع نکاح) رعایت شود.
-
در هر دو، تعیین مهریه الزامی است.
شرایط صحت ازدواج موقت و دائم
۱. رضایت طرفین
۲. اهلیت قانونی (بلوغ، عقل، رشد)
۳. عدم وجود موانع نکاح (مثل داشتن شوهر برای زن، محرمیت نسبی یا سببی)
4. تعیین مهریه (به‌ویژه در عقد موقت)
5. مدت عقد (در ازدواج موقت باید مشخص باشد)
حقوق زن و مرد در ازدواج دائم
-
زن حق دریافت نفقه دارد.
-
زن می‌تواند از حق مهریه خود در هر زمان استفاده کند.
-
زن و مرد از یکدیگر ارث می‌برند.
-
مرد حق تعدد زوجات دارد (با شرایط قانونی).
-
زن برای خروج از کشور و برخی امور نیاز به اجازه شوهر دارد.
حقوق زن و مرد در ازدواج موقت
-
زن حق دریافت مهریه دارد.
-
نفقه تنها در صورت شرط ضمن عقد الزامی است.
-
زوجین از یکدیگر ارث نمی‌برند.
-
پایان ازدواج با پایان مدت است.
ازدواج موقت در قانون مدنی ایران
مواد ۱۰۷۵ تا ۱۰۷۷ قانون مدنی به ازدواج موقت اختصاص دارد:
-
ماده ۱۰۷۵: نکاح وقتی موقت است که برای مدت معینی واقع شود.
-
ماده ۱۰۷۶: مدت نکاح باید کاملاً معین شود.
-
ماده ۱۰۷۷: در نکاح موقت احکام مربوط به وراثت وجود ندارد.
مزایا و معایب ازدواج دائم
مزایا
-
ثبات خانواده
-
امنیت عاطفی و اقتصادی
-
حقوق کامل زن و فرزندان
معایب
-
پیچیدگی در فرآیند طلاق
-
الزام به پرداخت نفقه و مهریه
مزایا و معایب ازدواج موقت
مزایا
-
سادگی در پایان عقد
-
انعطاف‌پذیری بیشتر برای شرایط خاص
-
نیاز کمتر به تشریفات
معایب
-
نبود حقوق مالی پایدار برای زن
-
عدم ارث‌بری بین زوجین
-
مشکلات اجتماعی و فرهنگی
دیدگاه اجتماعی نسبت به ازدواج موقت
اگرچه ازدواج موقت در قانون ایران کاملاً معتبر است، اما از نظر فرهنگی و اجتماعی هنوز برای بسیاری از خانواده‌ها پذیرفته نیست. همین امر باعث شده که کمتر به‌صورت رسمی انجام شود و در اغلب موارد ثبت نمی‌گردد، مگر اینکه فرزند مشترک وجود داشته باشد.
نتیجه‌گیری
ازدواج دائم و موقت هر دو در قانون ایران جایگاه مشخصی دارند. انتخاب بین این دو بستگی به شرایط فردی، اجتماعی و اقتصادی افراد دارد. برای جلوگیری از مشکلات حقوقی در آینده، آگاهی کامل از قوانین و شرایط هر یک ضروری است.
پرسش‌های متداول
آیا ازدواج موقت باید ثبت شود؟
ثبت ازدواج موقت در صورت بارداری، توافق طرفین یا شرط ضمن عقد الزامی است.
آیا فرزندان حاصل از ازدواج موقت حقوقی کمتر از ازدواج دائم دارند؟
خیر، فرزندان حاصل از هر دو نوع ازدواج مشروع و قانونی هستند.
آیا زن در ازدواج موقت می‌تواند نفقه مطالبه کند؟
فقط در صورتی که در عقد شرط شده باشد.
آیا امکان تمدید عقد موقت وجود دارد؟
بله، پس از پایان مدت عقد می‌توان دوباره عقد موقت جدید جاری کرد.
